حتماً دیده اید که رانندگان باتجربه بلافاصله بعد از خاموش کردن ماشین، حتی برای مدتی کوتاه، چراغ ها را خاموش می کنند و اگر بخواهند ماشین را ترک کنند از خاموشی همه ی لوازم برقی و چراغ ها مثل چراغ سقفی مطمئن می شوند. آنها می دانند که اگر ادوات برقی برای مدت طولانی روشن بماند، فردا صبح قادر به استارت زدن نخواهند بود و باتری آنها دشارژ خواهد شد.
دشارژ باتری ماشین یا خوابیدن باتری الزاماً به معنای خرابی باتری ماشین نیست ولی اگر از اصول نگهداری درست از باتری مطلع نباشید و از باتری خودروی خود به خوبی مراقبت نکنید، دشارژهای مکرر و یا دشارژ عمیق باتری ماشین می تواند عمر آن را به صورت تصاعدی کوتاه کند. پس با ما همراه باشید تا با این پدیده، دلایل آن و راه های پیشگیری از آن آشنا شوید.
به طور کلی به روند مصرف شارژ باتری ماشین توسط مصرف کننده های خودرو، دشارژ شدن باتری ( به انگلیسی Battery Discharge ) می گویند. استفاده از شارژ باتری می تواند به منظور روشن کردن ادوات برقی ماشین همچون چراغ، ضبط و یا استارت زدن و راه اندازی خودرو باشد.
باتری ها از سه طریق دشارژ می شوند. که در ادامه به هر یک مفصل خواهیم پرداخت.
دشارژ نرمال باتری ماشین همان دشارژ طبیعی باتری است. زمانی که استارت می زنید و ماشین روشن می شود شارژ آن کاهش می یابد اما با حرکت خودرو، مجدداً باتری توسط دینام شارژ می شود. این فرآیند، در واقع، چرخه ی طبیعی شارژ و دشارژ باتری ماشین است.
زمانی که شارژ باتری ماشین تا حد زیادی تخلیه شود و ولتاژ مدار باز باتری به زیر ۱۱.۵ ولت برسد، اصطلاحاً می گوییم باتری ماشین دچار تخلیه عمیق ( به انگلیسی Deep Discharge ) شده است. دشارژ یا تخلیه عمیق باتری ماشین خطرناک است و باید نسبت به آن هشیار بود و از وقوع آن جلوگیری کرد.
طی کردن حتی یک چرخه دشارژ عمیق توسط باتری ماشین، می تواند عمر آن را به شدت کاهش دهد و تکرار این رویه می تواند منجر به قطع شدن یکی از سلول ها و مرگ باتری برای همیشه شود.
باتری های خودرویی برخلاف باتری های یو پی اس اصلاً برای تخلیه عمیق طراحی نشده اند و قرار است صرفاً سیستم برق، برای استارت و راه اندازی موتور از باتری استفاده کند. در حقیقت وظیفه ی اصلی تأمین برق قطعات الکترونیکی در خودرو بر عهده ی دینام است و نه باتری. بنابرین نباید اجازه داد مصرف کننده ها مدت طولانی از شارژ باتری استفاده کنند.
چرا دشارژ عمیق باتری ماشین به باتری آسیب می زند؟
در درون هر باتری ماشین یک سری صفحات سربی وجود دارند و بین این صفحات، محلول سولفوریک اسیدِ رقیق قرار دارد. وقتی باتری دشارژ عمیق می شود، مواد فعال روی صفحات سربی باتری که اصطلاحاً به آنها خمیرمالی گفته می شود، با اسید باتری واکنش می دهند و تبدیل به کریستال های سولفات سرب می شوند. این کریستال ها به دلیل سفت و سخت بودن به صفحات باتری فشار مکانیکی وارد می کنند.
همین فشارهای فیزیکی باعث ترک خوردن و جدا شدن لایه های روی صفحات باتری می شود. گاهی هم این اتفاق نمی افتد، اما بدتر از آن رخ می دهد. این کریستال های سرب سولفات، به کف باتری می ریزند و تجمع می یابند و باعث اتصال کوتاه و جوشش باتری می شوند.
گفتیم دشارژ عمیق در اکثر مواقع باعث وارد شدن تنش مکانیکی شدید به صفحات داخلی باتری می شوند. این تنش های مکانیکی اگر چندین بار مکرراً رخ دهند می توانند حتی باعث مرگ یک سلول شوند. با از کار افتادن یکی از ۶ سلول باتری، ولتاژ باتری از ۱۲.۶ ولت به ۱۰.۵ ولت کاهش می یابد. این مقدار ولتاژ باتری ماشین، نشانه ی بارز دشارژهای عمیق باتری ماشین است که در اثر نگهداری بد از آن چندین بار رخ داده است.
توجه: باتری های خودرویی که دچار قطعی یک سلول شده اند، در صورتی که هنوز در دوره ی زمانی گارانتی قرار داشته باشند و سایر شرایط گارانتی را هم داشته باشند، مشمول گارانتی می شوند.
باتری ها حتی وقتی که استفاده نمی شوند هم به مرور شارژ خود را از دست می دهند که به این فرآیند دشارژ خودبخودی باتری ( به انگلیسی Self-Discharge Battery ) می گویند.
باتری های ماشین هم مانند هر باتری دیگری دچار دشارژ خودبخودی می شود. دشارژ خودبه خودی باتری ماشین یک فرآیند طبیعی است و از آنجا که دانستن آن برای نگهداری اصولی و صحیح آن در انبارها در مرحله تولید و توزیع و فروش اهمیت دارد، مقدار آن بر حسب پارامترهایی مانند دمای محیطی و مدت زمان انبارش در دیتاشیت باتری ها قید می شود. مثلاً در برگه فنی باتری گفته می شود که اگر این محصول به مدت ۳ ماه در دمای ۲۵ درجه سانتی گراد نگهداری شود به میزان ۱۵% دشارژ داخلی خواهد داشت.
باتری های AGM، باتری های ژل و همینطور باتری های ساکن VRLA یا UPS، نرخ دشارژ خودبخودی کمتری نسبت به باتری های ماشین دارند.
نشانه های عمومی دشارژ باتری ماشین که می توانید آنها را مشاهده کنید عبات اند از:
نشانه های فنی تر که دشارژ بودن باتری ماشین را نشان می دهد و معمولاً توسط متخصصین برق خودرو قابل تشخیص است هم به این ترتیب اند:
معمول ترین عللی که باعث می شوند باتری ماشین دشارژ شود، عبارت اند از:
بعضی رانندگان از سر ناآگاهی و یا حواس پرتی ممکن است چراغ های ماشین و یا سایر تجهیزات برقی خودرو را پس از خاموش کردن آن روشن رها کنند و درب ها را قفل کنند و بروند.
همچنین گاهی پیش می آید که افراد برای انجام تعمیرات به تعمیرگاه ها و مکانیکی های سطح شهر مراجعه می کنند و ماشین خود را برای مدتی به تعمیرگاه می سپارند. در اثر بی مبالاتی تعمیرکار ممکن است درب های خودرو و یا درب کاپوت ساعات طولانی باز بماند و باتری ماشین دشارژ و یا حتی دشارژ عمیق شود.
فراموش نکنید که با روشن بودن ماشین و کار کردن موتور است که باتری توسط دینام شارژ می شود. گاهی افراد مسیرهای کوتاه را مکرراً رانندگی می کنند و ماشین را به فاصله ی کمی از روشن شدن، خاموش می کنند. در این وضعیت، چون ماشین زمان کوتاهی روشن است، دینام فرصت شارژ کامل باتری را پیدا نخواهد کرد و اگر این رویه مدام تکرار شود، باتری دشارژ می شود.
برق دزدی ماشین هم باعث تخلیه ی آرام شارژ باتری می شود، از این رو علائم آن شبیه علائم دشارژ باتری ماشین است. اگر نمی دانید برق دزدی به چه معناست و دلایل و راهکارهای مقابله با آن را نمی شناسید، پیشنهاد می کنیم حتماً مقاله برق دزدی باتری ماشین را بخوانید. اگر در ماشین شما برق دزدی وجود داشته باشد و برای مدت طولانی ماشین را استارت نزنید، حتی ممکن است باتری وارد مرحله تخلیه عمیق هم بشود.
یکی دیگر از دلایل دشارژ شدن باطری ماشین هم خرابی دینام یا آلترناتور است. اگر دینام خراب باشد و نتواند به درستی باتری را شارژ کند، شارژ باتری به مرور تخلیه می شود و دشارژ می شود.
باتری ها هم مثل سایر قطعات مصرفی خودرو، عمر مفیدی دارند. معمولاً عمر باتری ماشین ها از نوع باتری اتمی برندهای ایرانی چیزی در حدود ۲ الی ۳ سال است. پس از مدتی ساختار درونی باتری های خودرویی فرسوده و مستهلک می گردد و واکنش های شیمیایی درون آنها ضعیف تر رخ می دهند و بنابرین باتری با وجود اینکه از دینام برق می گیرد، اما نمی تواند آن را با نهایت ظرفیت در خود ذخیره کند. در چنین سناریویی که تست ها نشان می دهند مشکل از خود باتری است و دیگر نمی تواند شارژ را درون خود نگه دارد، باید اقدام به خرید باتری ماشین نو کرد.
پیشنهاد می شود که تا حد امکان با رعایت نکات زیر از دشارژ شدن باتری ماشین خود جلوگیری کنید:
کلام آخر
با رعایت نکات ساده ای که در این مقاله آورده شد، می توان از تخلیه عمیق و دشارژ باطری ماشین جلوگیری کرد. طول عمر باتری ماشین ها علاوه بر کیفیت خود باتری، به آگاهی و سطح مراقبت مصرف کنندگان نیز بستگی دارد و توصیه می شود برای حفظ طول عمر باتری، حتی المقدور از ایجاد شرایطی که باعث دشارژ باتری ماشین می شود، جلوگیری کنید. آیا شما هم در زمینه دشارژ باتری خودرو تجربه ای داشته اید؟ در قسمت نظرات با ما در میان بگذارید.
قوانین و شرایط گارانتی
باتری خودرو
باتری UPS
تماس با ما
درباره ما
کلیه حقوق برای شرکت امدادباطری تابا ماندگار ایرانیان محفوظ است.
